دکتر گیتا علی‌آبادی مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی
رسانه‌ها در ابتدای این نشست گفت: اکنون نزدیک به شش ماه است که مردم در اقصی نقاط
جهان درگیر بیماری و مشکلات مربوط به ویروس کرونا شده‌اند و این ویروس در ابعاد
مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مشکلاتی را بر مردم جهان تحمیل کرده است. در این
رابطه یکسری پروتکل‌های بهداشتی در مواجهه با این ویروس از سوی کشورها و سازمان
بهداشت جهانی وضع شده که در صورت رعایت می‌تواند از همه گیری این ویروس جلوگیری کند.
با توجه به شیوع گسترده این بیماری و تبعات منفی آن در ابعاد مختلف اقتصادی،
اجتماعی و فرهنگی، اوایل اسفند سال گذشته یک کارگاه آموزشی در ارتباط با شناخت
بیشتر کرونا ویروس و پروتکل‌های بهداشتی در این دفتر برگزار شد. نشست امروز نیز
اولین نشست این دفتر در سال 99 است که به چگونگی نقش و عملکرد رسانه‌ها در مدیریت
کرونا ویروس اختصاص داده شده است. ویروسی که ناشناخته است و ما هنوز نمی‌دانیم چه
روش‌های درمانی مشخصی برای آن وجود دارد. اکنون نزدیک به چهار ماه است که رسانه‌ها
به نوعی درگیر این مسئله شده‌اند. رسانه‌ها به عنوان بخش مهمی از جامعه می‌توانند
جنبه اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی داشته باشند و با آموزش‌های لازم و اطلاع‌رسانی به
موقع مردم را از مسائل بهداشتی آگاه کنند و در از بین بردن اضطراب ناشی از شیوع
این بیماری اقدامات مؤثری انجام دهند.
وی افزود: دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها از اسفند
ماه سال گذشته تاکنون پژوهش‌هایی را در ارتباط با ویروس کرونا انجام داده و بر
اساس مصادیق موجود محورهایی را در ارتباط با چگونگی عملکرد رسانه‌ها استخراج کرده
است، رسانه‌های مورد بررسی در این پژوهش شامل خبرگزاری‌ها، پایگاه‌های خبری، روزنامه‌های
سراسری و مطبوعات محلی و مطبوعات فارسی زبان خارج از کشور است اما شامل شبکه‌های
اجتماعی و فضای مجازی نمی‌شود. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که در اردیبهشت ماه
سال جاری 537 عنوان مطلب در رسانه‌ها به موضوع ویروس کرونا اختصاص داده شده است.
که از این تعداد به ترتیب خبرگزاری‌ها 207 عنوان پایگاه‌های خبری 71 عنوان و رسانه
های فارسی زبان خارج از کشور 159 عنوان مطلب در مورد ویروس کرونا منتشر کرده‌اند.
این مطالب شامل محورهای مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است که می‌توان به
طرح فاصله‌گذاری اجتماعی، آسیب‌ها و مسائل اجتماعی، کوشش جهادی مردمی برای کنترل
بیماری، و نقش رسانه‌ها در آموزش و اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به جامعه اشاره کرد.
در محورهای اقتصادی نیز موضوعاتی چون سیاست‌های حمایتی دولت برای اقشار آسیب‌پذیر،
تورم ناشی از کرونا، چالش کار اقتصادی خانواده‌ها، اثر ویروس کرونا بربازار
سرمایه، خرید نفت، صادرات و واردات کالا، گسترش فقر و شورش‌های اجتماعی، بازار
بورس، وضعیت مسکن و کسب وکارها مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در حوزه فرهنگ،
مشکلات فرهنگی، تغییر سبک زندگی و تغییرات رفتاری، کتابخوانی و کنسرت‌های مجازی و
مسائل این چنینی مطرح شده است. در حوزه سیاسی، مسئله پنهان کاری و دسترسی آزاد به
اطلاعات، اثرات تحریم بر کنترل ویروس کرونا، برجسته‌سازی برخی از مسائل مورد
تردید، و رشد و بلوغ جریانات سیاسی، مورد تأکید قرار گرفته است.
علی آبادی در ارتباط با مسایل و بحران‌های که همزمان با
همه‌گیری ویروس کرونا به وقوع پیوسته اظهار کرد، حوادثی که
در این مدت اتفاق افتاده به نظر می‌رسد جهان را به لحاظ تحولات سیاسی به دو دوره
قبل از کرونا و بعد از کرونا تقسیم کند. در این بین ممکن است یکسری معادلات سیاسی
در سطح بین‌المللی دستخوش تغییراتی شود و در روابط بین دولت‌ها و ملت‌ها شکاف‌های
بوجود آید به طوری که در قتل یک سیاهپوست در آمریکا توسط پلیس اتفاقاتی را شاهد
بودیم که می‌تواند تغییراتی را در فرهنگ جهان و نظام سرمایه‌داری بوجود آورد و
جهان را وارد عصر جدیدی کند. بنابراین با توجه به رخدادهای مربوط به دوره کرونا
تلاش ما بر آن است تا در این نشست چگونگی عملکرد رسانه‌ها را در این مدت چهار ماهه
مورد بحث و بررسی قرار دهیم.
امید داداشی، دبیر اقتصادی روزنامه آرمان ملی در این نشست
با اشاره به بحران‌های اقتصادی ناشی از ویروس کرونا در کشور گفت: کشور ما کشوری
است که در حیطه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی همیشه با بحران‌های زیادی مواجه بوده
است. در سال‌های اخیر مهم‌ترین موضوع در حوزه اقتصادی، بحث تحریم‌ها بود که با روی
کارآمدن ترامپ و خارج شده آمریکا از برجام در سال 97 عمق بیشتری یافت. به طوری که
بازار ارز به هم ریخت. به طوری که می‌دانیم به عنوان یک شاخص تأثیر مستقیم و مهمی
بر بازارهای وارداتی و تولیدی کشور دارد و از اواخر سال 98 که شیوع کرونا در کشور
گسترش یافت با کاهش فروش نفت به کشور چین به عنوان مهم ترین شریک تجاری و نیز کاهش
واردات از این کشور، به عنوان منشاء گسترش ویروس کرونا، به یکباره منابع ارزی کشور
دستخوش تغییراتی شد و به کمترین حالت خود رسید به طوری که امروز شاهد هستیم نرخ
دلار به 18 هزار تومان در بازار رسیده است. همچنین از اوایل اسفند ماه سال گذشته
که خبر رسمی ورود کرونا به کشور اعلام شد، مهم‌ترین اثر خود را بر کسب و کارها،
اصناف و کارهای تولیدی گذاشت و در پی آن اقتصاد کشور دچار رکود عمیق شد. به طوری
که علیرغم پیش‌بینی بانک جهانی و صندوق بین‌الملل مبنی بر خروج ایران از دوره رکود
و تجربه رشد اقتصادی یک درصدی در سال 99، کم کم به اثر گسترش ویروس کرونا بانک
جهانی گزارشی تهیه کرد که بر اساس آن پیش‌بینی کرده، رشد اقتصاد ایران در سال جاری
به (5/3 ـ ) درصد خواهد رسید و اگر تحریم‌ها را کنار بگذاریم، فقط تأثیر ویروس
کرونا بر کشور رشد (6 ـ) درصدی را در پی خواهد داشت. البته این موضوع فقط خاص
ایران نیست بلکه این رشد منفی در جهان به (8 ـ) درصد خواهد رسید.
وی با اشاره به نقش رسانه‌ها در اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی
به جامعه و مدیریت کرونا ویروس گفت: رسانه‌ها به عنوان رکن چهارم دمکراسی وظیفه
اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی را دارند و بدون رسانه نه تنها آگاهی بخشی، بلکه حوزه
آموزش و شفافیت نیز زیر سؤال می‌روند. با توجه به اتفاقات سال‌های اخیر در کشور،
به نظر می‌رسد اعتماد مردم و سرمایه‌های اجتماعی در کشور به پایین‌ترین حد خود
رسیده و مردم به منابع رسمی و نهادهای دولتی کمتر اعتماد دارند و ممکن است حرف یک
خبرگزاری را خیلی راحت‌تر از اخباری که از سوی منابع رسمی و دولتی منتشر می‌شود
بپذیرند. در طی این مدت رسانه‌ها تلاش کردند با استفاده از کارشناسان و متخصصان
حوزه‌های مختلف به بهترین نحو به اطلاع رسانی و آموزش مردم در مورد ویروس کرونا
بپردازند. اما در این جریان با چالش‌هایی مواجه بودند که تعطیلی چاپخانه‌ها از آن
جمله بود. اما ما تلاش کردیم در این چهار ماه علیرغم تعطیلی چایخانه‌ها بعد از
عید، با استفاده از فضای مجازی و اینترنت و سایت روزنامه را آپدیت کنیم تا مردم از
مسایل روز آگاه شوند، خوشبختانه با رایزنی‌های بخشی از مدیران رسانه‌ها با رئیس‌جمهور
نیز این مشکل بر طرف شد و روزنامه‌ها دوباره منتشرشدند، حتی در ایام عید نیز بعضی
از روزنامه‌ها مثل روزنامه شرق و ایران نیز منتشر شدند و بخش اعظم مطالب
خود را به ویروس کرونا اختصاص دادند.
گذشته از این شفافیت، همیشه چالشی هست که روزنامه‌ها با آن
درگیر هستند و آن افشای مسائل پشت پرده است که اگر بخواهیم به این موضوع بپردازیم،
به شدت تحت فشار قرار خواهیم گرفت. ولی علیرغم این شرایط ما تلاش کردیم تا محدودیت‌ها
را کمتر کرده و پاسخگو باشیم.
دادشی در مورد عملکرد موفقیت‌آمیز روزنامه در روز سیزده‌بدر
گفت: در اینجا عملکرد رسانه‌ها در ارتباط با روز سیزده‌بدر و تشویق مردم برای ماندن
در خانه بسیار جالب توجه است به طوری که مردم علیرغم میل باطنی و مسافرت در روز
سیزه‌بدر به دلیل هشداری‌های پی در پی رسانه‌ها و خطر شیوع بیماری در این روز، در
خانه ماندند و اگر رسانه‌ها نبودند ما شاهد عمق فاجعه در این روز می‌شدیم.
وی در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است با توجه به
ماندگاری طولانی و گسترش ویروس کرونا و وضعیت معیشتی ، کم‌کم این موضوع روند عادی
به خود گیرد و از مسائل مهم و روز جامعه کنار گذاشته شود، یا اینکه رسانه‌ها
همچنان باید آن را موضوع مهم تلقی کرده و به اطلاع رسانی بپردازند، گفت: یکی از
دلایل عادی شدن خطر ابتلا به ویروس در مردم، عدم ابتلای افراد سالم در این دوره
بود، که می‌تواند موجب کاهش ترس و حضور گسترده آنان در جامعه و بی‌توجهی به پروتکل‌های
بهداشتی شود. اما اصلی‌ترین دلیل حضور مردم، مشکلات اقتصادی و مسایل معیشتی است.
بسیاری از اصناف و مشاغل در این دوره تعطیل شدند و حمایت‌های اقتصادی چندانی نیز
از سوی دولت صورت نگرفت. بنابراین مردم برای مقابله با فقر و گرسنگی و بیکاری،
مجبور هستند که به شغل خود بازگردند یا آنهایی که شغل خود را از دست داده‌اند به
مشاغل دیگری روی آورند و برای گذران زندگی در جامعه حضور یابند و تلاش کنند.
وی افزود: البته این موضوع محدود به ایران نیست. صندوق بین‌الملل
پول پیش‌بینی کرده که در طول دوره کرونا بیش از نیم میلیارد از جمعیت جهان فقیر
خواهند شد. در این میان می‌توان به کودکان کار اشاره کرد که ممکن است که 60 میلیون
به تعداد کودکان کار افزوده شود. در حالی که چند روز پیش روز جهانی مبارزه با کار
کودکان بود.
دبیر اقتصادی روزنامه آرمان ملی با شاره به پیامدهای
اقتصادی و فقر و بیکاری ناشی از ویروس کرونا گفت: بسیاری مشاغل برای سرپا ماندن
ناچار به کاهش هزینه‌ها هستند که یکی از این راهکارها، تعدیل نیروی انسانی است.
معاون وزیر کار دراین باره گفته است، این موضوع 3 تا 8 سال آینده ادامه خواهد داشت
و اگر برای درمان کرونا راه حلی پیدا شود و از آن حالت بحرانی خارج شود، بین 3 تا
5 سال آینده شاهد اثرات اقتصادی آن خواهیم بود. در این مدت کارگرانی بیکار می‌شوند
و فقر بیشتر خواهد شد. اما راهکارهایی هم برای تبدیل این بحران به فرصت وجود دارد.
در این مدت استارت آپ‌ها شکل گرفتند و ابزارهای اینترنتی مورد استفاده قرار گرفته شد
و کارهایی که وزارت ارتباطات سالها تلاش کرد و به آن دست نیافت اما کرونا فرصتی
ایجاد کرد تا کارهای وزارت ارتباطات سریع‌تر پیش برود.